KOLONİ / J.C GRANGE

Daha önce hiç Grange okudunuz mu? Ben kendisiyle ilk olarak lise son sınıftayken, sevgili ağabeyimin tavsiyesiyle tanıştım. Kızıl Nehirler adlı kitabından pek bir övgüyle bahsedince ben de okuyayım istedim. İki günde bitirmiş, çok da beğenmiştim.

Polisiyelerden genellikle pek büyük beklentilerim olmaz. Kurgusu iyi olsun, dili de öyle berbat olmasın, okutsun yeter. Hatta kurgusu Kızıl Nehirler gibi hakikaten güzel olursa tadından yenmez.

Daha sonra Kurtlar İmparatorluğu’nu da okudum aynı yazarın. Beni Kızıl Nehirler gibi vurmamış olsa bile o da iyiydi. Geçenlerde Koloni de raflardaki yerini alınca ve iş yerinde ara sıra da olsa boş kalabildiğim bir döneme girince “Hadi bir bakalım buna da yahu,” diyerek elime aldım kitabı. Ama açıkçası kitapta beni heyecanlandıran, bende merak uyandıran, biraz olsun etkileyen ya da “Olsun ya şurası güzeldi ama,” diyebileceğim tek bir parça bile çıkmadı.

Hikâyemiz, bir Ermeni kilisesinde, kilise orgcusunun ölü bulunmasıyla başlıyor. O sırada ayin için kilisede bulunan emekli Ermeni polis Kasdan, meslekten kalma içgüdülerle olayın peşine düşüyor. Daha sonra bir şekilde yolu, uyuşturucu dolayısıyla görevinden bir süreliğine uzaklaştırılmış olan polis Volokine ile kesişiyor ve araştırmayı birlikte yürütmeye başlıyorlar.

Bu ikili, kilise müzisyeninin ardından işlenen başka cinayetlerin de birbiriyle bağlantılı olduğunu düşünerek hızla aradaki ilişkiyi çözmeye çalışıyor, çeşitli kişilerden aldıkları bilgilerle Koloni’nin varlığını, tarihini ve günümüzdeki konumunu ortaya çıkarıyorlar. Ancak bu hikâye böyle akıp giderken yan öykü olarak verilen Kasdan’ın geçmişi anlamsız, ayrıksı duruyor. Hiç gereği yok yani. Kendi içinde zekice kurgulanmış bir hikâye olabilir ancak kitabın hikâyesi içinde gerçekten gereksiz bir ayrıntı olmaktan öteye gidemiyor. Bu zeki kurguyu başka karakterlerle, başka bir kitap olarak da düşünebilirdi yazar.

Bunun dışında Volokine (Volo diye geçiyor kısaca) ve Koloni arasındaki ilişki çok göstere göstere geliyor. Olay ortaya çıkmadan epey bir önce çözüyorsunuz ve sizi pek de şaşırtmıyor. Dolayısıyla yine bir strateji hatası var burada sanki.

Ayrıca Grange neden okuyucuya durmadan bir bilgi yüklemesi yapmaya çalışmış onu da anlamadım. Yok ASCII dosyalar yok şunlar yok bunlar. Gereğinden fazla detaya girerek aktarılmış. Kimi yerlerinde bir roman, üstelik sürükleyici olması beklenen bir polisiye roman değil de bir bilgisayar kitabı okuyormuş hissine kapıldım.

Kimi zaman yabancı polisiyelerin (hem kitap hem de film olarak) bizim şu Battal Gazi mevzuundan fazlaca etkilendiklerini düşünüyorum. Tek başına Bizans’ı yenen Battal Gazi’miz olmayaydı ne olurdu acep? Kasdan ve Volo ikilisi tek başlarına, yıllar boyu onca devlete direnmiş koca bir Koloni’yi darmadağın edebilirler miydi?

Ve son olarak da dizgi hataları… O kadar çok ki bazılarını not almak bile istemedi canım. Birkaçını aşağıda paylaşıyorum. Bu kitaba para vermenizi tavsiye etmem. Bilhassa da alınacak o kadar güzel kitap varken…

Kitabın başlarında sürekli olarak “kompazitör” sözünün kullanılmasına kafayı taktım öncelikle. Neden bestekâr filan değil? Neden kompazitör? Batı tarzı müzikler besteledikleri için mi?

“Kasdan hep mücadele ettiği önyargılarına göre bütün homoseksüeller asalak, iflah olmaz birer seks düşkünüydü.” (sf.46 – Kasdan’ın hep mücadele ettiği önyargılarına…)

“Fırtınadan önceki sakinlik hâkimdi. (sf.49 – Efendim benim bildiğim bu bir kalıptır ve Fırtınadan önceki sessizlik şeklinde kullanılır.)

“Psikiyatrik bakımdan her şeyi görmüş, her şeyi yaşamıştı. Depresyonlar. Halüsinasyonlar. Sayıklamalar…” (Sf.55 – Bu ifadeler beni epeyce rahatsız etti. Bir insanın depresyon geçirdiği, halüsinasyon gördüğü ya da sayıkladığı ifade edilmek isteniyor eyvallah ama bunu psikiyatrik bakımdan her şeyi görmüş, her şeyi yaşamıştı gibi absürt bir cümle yerine başka türlü ifade edebilirdiniz. Çok tuhaf bir cümle olmuş.)

“Volo ayrıntılar istiyordu. Tarihler. Olaylar.” (sf.78 – İngilizcedeki çoğul eki ile Türkçedeki çoğul eki kullanımının farkını anlamayı bir türlü beceremiyoruz sanırım. Tarihler olaylar kısmı tamam. Ama günlük hayatta karşımızdaki bir insandan, anlattığı mevzuuyla ilgili daha detaylı bilgi vermesini talep ederken “Ayrıntılar istiyorum,” demeyiz biz Türkler. “Ayrıntı istiyorum,” deriz. En olmadı “Ayrıntıları anlat” deriz. Ama “ayrıntılar istiyorum” demeyiz.)

“ (…) Ama bir yandan da cumhuriyetin bu küçük askerine öfkeleniyordu da.” (sf.79 – Bağlaç olan “da” gereğinden fazla kullanılmış sanki. Birinden birini çıkartmak daha akıcı kılabilir cümleyi. “Ama bir yandan da cumhuriyetin bu küçük askerine öfkeleniyordu,” ya da “Ama bir yandan cumhuriyetin bu küçük askerine öfkeleniyordu da.”)

“Kasdan, Naseer’i o küçük ibreyi düşündü.” (sf.87 – Sanırım burada “ibre” derken “ibne” demek istiyor.)

“Yapmak istediği tek vardı.” (sf.206 – Yapmak istediği tek bir şey vardı.)

“Mümkün olduğunca en çabuk şekilde doğru tarafta yer almak ve olabildiğince bazı şeyleri ‘temiz’ halletmek.” (sf.206 – Bu cümleyi nasıl düzeltsem bilemedim. Baştan kurmak gerek sanırım. “Mümkün olduğunca en çabuk şekilde” diye bir kullanım olmaz zaten. Ya “Mümkün olduğunca çabuk/hızlı bir şekilde,” diyeceksiniz ya da sadece “En çabuk şekilde” diyerek zaten “en” kelimesiyle o anlamı sağlamış olacaksınız. Bir yandan da “olabildiğince bazı şeyleri ‘temiz’ halletmek” ifadesi var ki ne desem bilmiyorum. İlkokulda filan öğretiyorlar öğelerin dizilişini. “Bazı şeyleri olabildiğince ‘temiz’ halletmek,” olmalı doğrusu. Eğer “olabildiğince” kelimesi “temiz” ifadesini niteliyorsa. Yok başka bir şeyi niteliyor diyorsanız, ona göre ifade edeceksiniz.)

“İnternet kafe güven uyandıran bir yere pek benzemiyordu.” (sf.212 – Yine zarfın yeri yanlış. “İnternet kafe pek güven uyandıran bir yere benzemiyordu.”)

“Enerjilerini bir armağan olarak hayalini kurdukları özgürlüğe sunan, başka hiçbir bağlamda görülemeyecek bir uyum, bir birliktelik içinde hareket eden iki insan. Fiziksel aşk da bile.” (sf.252 – Ayrı yazılması gereken “da”ların bitişik yazılmasına alışmıştık da ismin –de hali olan ekin ayrı yazıldığını görmek şaşırtıcı ve kafa karıştırıcı. Bence Türkçe eğitimi müfredatı tamamen elden geçmeli. İlkokulda anlatılıyor bunlar, sonra da nasılsa önceden öğretildi diye kimse el sürmüyor herhalde. Unutuyoruz onca sene sonra. Acilen bir çözüm bekliyoruz Sayın Milli Eğitim Bakanımızdan.)

“Ses, borulardan gürültü yüzünden güçlükle duyuluyordu.” (sf.257 – “Borulardan gelen gürültü” ya da “borulardaki gürültü”)

“Sadece Volokine aslanın ağzına atlamakla kalmıyordu, aslanın ağzı da onu tanıyacaktı.” (sf.361 – “not only…but also” kalıbını sevmiyorum ya. İki cümleye bölmek istemediğimiz için midir nedir bu kalıbın geçtiği cümlelerin çevirisi çok yapay duruyor bizde.)

“ (…)yapan halükârda biz olmayacağız.” (sf.375 – “her halükârda)

“Çalıştırarak insanlar, çocukta bu yoğunlukta bir ses elde etmeyi başardılar.” (sf.382 – Tuhaf bir cümle. Anlatmak istediği, birtakım insanların çeşitli deneyler ve çalışmalarla, ulaşmak istedikleri bir ses düzeyine, çocuklar üzerinden ulaşabildikleri. Yani bazı çocuklara çeşitli çalışmalar yaptırıyorlar ve onlardan istedikleri bir yoğunlukta ses elde etmeyi başarıyorlar. Ama herhalde bu keşif fazlaca heyecanlandırmış olmalı ki ifade etmekte güçlük çekmişler. Cümleyi birbirine katmışlar.)

“Tüm bütün büyük yazgılar, babanın yazgısıyla başlar.” (sf.391 – “Tüm” ve “bütün” kelimeleri bir arada kullanılmaz bildiğim kadarıyla. “Siyah kara kargalar gökyüzünde uçuyordu,” filan da diyebiliriz öbür türlü.)